Ben jij er ook zo klaar mee? Met dat nieuwe organiseren? Buurtzorg, holacracy, Semco style: het zal allemaal wel. Eén grote luchtbel, als je het mij vraagt. Dat waait wel weer over. Het werkt bovendien toch niet. Werken in een zelfsturend team is helemaal niet zo leuk als ze zeggen, holacracy is veel te star en meneer Semler maakt goede sier met het bedrijfje van zijn vader waar hij zelf nooit meer komt.
En toch zou het jammer zijn als we het kind met het badwater zouden weggooien. Want natuurlijk gaat het niet om Buurtzorg, en zelfs niet om die zelfsturende teams. Holacracy mag dan veel mensen tot wanhoop drijven door alle regeltjes en overleggen die het voorschrijft, dat wil nog niet zeggen dat de ideeën die erachter zitten niet bruikbaar zijn. En ook Semler is misschien minder vernieuwend en consistent dan hij en zijn volgelingen ons graag zouden willen doen geloven, er zit wel degelijk een waardevol idee achter.
Volwassen mensen
De kunst is echter om door de uiterlijke verschijningsvormen heen te kijken en de principes die erachter zitten te gaan zien. Om met het oudste voorbeeld in bovenstaand rijtje te beginnen: toen Ricardo Semler zichzelf over de kop had gewerkt, kon hij nog maar één ding doen: de medewerkers van het bedrijf dat hij van zijn vader had overgenomen vragen hem te helpen. En zo kwam hij er bij toeval achter dat die mensen ook ideeën hadden hoe zij hun werk het beste konden doen. En dat ze zich met plezier en passie wilden inzetten voor het bedrijf, ook als de baas niet met de wortel of de stok zwaaide. Goh, bijzonder. Dus ging Semler zich er maar niet meer mee bemoeien, en liep het bedrijf als een geoliede machine. Nu verkondigt hij aan iedereen die het horen wil dat hij dat bewust heeft gedaan en dat hij daar miljonair door is geworden, maar dat is toch een beetje een wijsheid achteraf. Maar ach, als het andere ondernemers inspireert om hetzelfde te doen, dan zij dit opleuken hem vergeven.
Overigens hadden verschillende ondernemers en wetenschappers eerder al hetzelfde beweerd. Denk bijvoorbeeld aan William McKnight van het bedrijf 3M en de psycholoog Douglas McGregor. Die laatste bedacht in de jaren zestig het concept van het positieve (Y) en negatieve (X) mensbeeld, en hoe dit managers parten kan spelen als een self-fullfilling prophecy. En van McKnight is de bekende uitspraak: ‘If you put fences around people, you get sheep.’ Met andere woorden: je krijgt de medewerkers die je verdient. En dat riep hij al in de jaren dertig.
Geen bezwaar
Ook de concepten achter holacracy zijn allesbehalve nieuw te noemen. Gerard Endenburg ontwikkelde ze in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw bij het door hem geleide familiebedrijf (hij gaf het de naam sociocratie). Dat ging dan met name om het idee van consent als besluitvormingsmodel en de kring als leidende organisatiestructuur (in feite een soort zelfsturend team). Endenburg voorzag tussen de kringen bovendien een dubbele koppeling en legde de nadruk op transparante verkiezingen van vertegenwoordigers, zaken die in het Amerikaanse concept van holacracy tot zijn ergernis grotendeels zijn verdwenen. Brian Robertson van HolacracyOne voegde daar wel weer elementen aan toe, zoals de grondwet en duidelijke rollen met verantwoordelijkheden, en maakte er vooral een goed businessmodel van.
Als je echter door je oogharen naar zowel holacracy als sociocratie kijkt, dan is naar mijn mening met name het besluiten met consent het meest vernieuwende. Door gedragen besluiten te nemen (niemand heeft bezwaar) geef je mensen in organisaties volledige zeggenschap, zonder dat het leidt tot eindeloze vergaderingen of slappe compromissen. Daarmee kun je dus ook besluiten om bijvoorbeeld een manager aan te stellen, en zelfs om een hele hiërarchie op te tuigen. Als niemand daar bezwaar tegen heeft…
Omkering
Ook bij Buurtzorg nemen ze besluiten met consent. Dat betekent in de praktijk dat als Jos de Blok een beslissing wil nemen die iedereen in de organisatie aangaat, hij ook iedereen de kans moet geven om bezwaar te maken. Dat vergt leiderschap, en een visie op hoe je de thuiszorg het beste kunt organiseren. Namelijk zo dicht mogelijk bij de cliënt, en in het belang van die cliënt. Dat laatste is volgens mij ook het meest interessante aan Buurtzorg: dat ze de zorg organiseren zoals zorg bedoeld is. En dat betekent dat ze de cliënt helpen zo snel mogelijk weer zelfstandig te functioneren. Dat is eigenlijk een omkering van hoe de meeste organisaties werken, want daar staat veelal het organisatiebelang voorop.
Is dat nieuw? Nee, waarschijnlijk niet. En toch is het vernieuwend en broodnodig om verder te komen in complexe samenlevingen als de onze.
Samen met nieuworganiseren.nu organiseer ik op donderdag 24 mei de workshop: Nieuw Organiseren: de hype voorbij. Niet alleen scheiden we daar het kaf van het koren, we gaan ook aan de slag met jou eigen organisatie en hoe je de belangrijkste principes van nieuw organiseren daar kunt realiseren. Kijk hier voor meer informatie
