Complexiteit kan je lamslaan. Als alles met alles samenhangt en je toch geen controle hebt op wat er gebeurt, kun je ook net zo goed in je bed blijven liggen. Maar ook als je in je bed blijft liggen, gebeurt er iets. Dus kun je maar beter zorgen dat er iets gebeurt waar je blij van wordt.
De wereld wordt steeds complexer. Althans, zo ervaren veel mensen het. Of je verschillende gradaties in complexiteit kunt aanbrengen, is nog even de vraag, maar feit blijft dat er steeds meer afhankelijkheidsrelaties ontstaan tussen mensen. Je bent afhankelijk van de boer die zijn koeien melkt, van de chauffeur van de melkwagen die de melk van de boer naar de melkfabriek rijdt, van de medewerkers van de melkfabriek dat ze de melk netjes steriliseren en verpakken et cetera et cetera.
Geen controle, wel invloed
Door de toegenomen arbeidsdeling zijn we steeds afhankelijker geworden van anderen en dit veroorzaakt complexe patronen. Die ontstaan namelijk uit de lokale interactie van vele agents (zelforganisatie) en die zijn voorspelbaar-onvoorspelbaar, regelmatig-onregelmatig, stabiel-instabiel. Geen van de agents heeft controle op wat er ontstaat, en dit kan je behoorlijk lamslaan. Als je toch geen controle hebt op wat er gebeurt, waarom zou je je dan überhaupt nog druk maken. Waarom zou je gaan stemmen tijdens verkiezingen als je toch weet dat jouw partij nauwelijks invloed heeft in de Kamer en de politiek een vorm van handjeklap bedrijft? Waarom zou je geen vlees meer eten als je weet dat het de nationale vleesconsumptie toch noemenswaardig niet zal verminderen omdat de rest van Nederland vrolijk biefstuk blijft eten? Waarom zou je überhaupt je bed nog uitkomen, als je toch weet dat het nauwelijks uitmaakt wat je doet?
Maar als je in je bed blijft liggen, gebeurt er ook wat. Het is niet zo dat de hele wereld stopt als jij in je bed ligt te tukken. Er gebeurt alleen wat anders dan als je wél je bed uit was gekomen. En als je wél vriendelijk had geglimlacht naar de conducteur in de trein. Of als je koekjes had meegenomen voor je collega’s. Dan gebeurt er ook wat, maar dan wat anders dan als je in je bed was blijven liggen.
Zin maken
Juist omdat het complex is, juist omdat het niet lineair is (er is geen direct verband tussen oorzaak en gevolg), juist daardoor maakt het uit wat je doet. En kun je, in theorie, de wereld veranderen. Nee, je verandert de wereld. Altijd. Met alles wat je doet. Of niet doet. Want ook door niets te doen, verandert de wereld. Maar misschien niet op een manier die jij graag wil.
Ook hier begint het dus altijd bij jezelf. In wat voor wereld wil je leven? En welke bijdrage lever jij eraan om die wereld ook te creëren? Dat zijn twee belangrijke vragen die wel fijn zijn om te beantwoorden. Niet één keer, waarschijnlijk, maar duizenden keren. En elke dag weer opnieuw. Dat gaat over zin. Zin om te leven en er iets van te maken. Die zin is namelijk niet gegeven, maar is volgens de voormalig filosoof des vaderlands René Gude iets waar we dagelijks aan moeten klussen. Zin maken, ook als je even geen zin hebt.
Ik werk momenteel aan een nieuw boek over complexiteit en organiseren in de 21e eeuw. Tips, commentaar of (positieve) feedback? Schrijf hieronder een reactie of abonneer je op de nieuwsbrief.
