Hebben we er nog een beetje zin in?

Deze week verscheen mijn nieuwe boek: De Zinmakers. Het gaat onder meer over de toenemende complexiteit van de samenleving en hoe we daarmee om kunnen gaan.

Het boek begint met het verhaal van huisarts De Kanter, die zijn werk in de afgelopen jaren zodanig zag veranderen dat hij er geen zin meer in had. Doordat steeds meer taken naar de eerste lijn waren verschoven en de huisartsenpraktijk voor allerhande aandoeningen een praktijkondersteuner kreeg (‘allemaal gouden krachten’), werd De Kanter in de rol gedwongen van manager van het mini-ziekenhuis dat de groepspraktijk was geworden. Maar daarvoor was hij niet de zorg in gegaan. Evenmin voor het administreren van alle verrichtingen en kwalen waarmee de patiënt bij hem op het spreekuur kwam.

Toenemende complexiteit

Dit verhaal is een voorbeeld van hoe wij in onze moderne maatschappij omgaan met de toenemende complexiteit van de samenleving: met regels, procedures en door het opknippen en verdelen van taken. Het gevolg is dat we de complexiteit alleen maar vergroten en professionals het werk bijna onmogelijk maken. Als een huisarts, verpleegkundige, politieagent of leraar bijna veertig procent van zijn tijd bezig is met het verantwoorden van wat hij doet, dan klopt er toch iets niet?

Maar wat dan wel? Hoe kunnen we dan wel omgaan met die toenemende complexiteit van de samenleving? Deze vragen leidden mij in een zoektocht langs complexiteitstheorie, evolutietheorie, sociologie, filosofie, voetbal naar mogelijke zienswijzen en in-zichten.

Ik zal er een paar uitlichten:

    • Complexiteit ontstaat door de interactie van verschillende agents (bijvoorbeeld mieren, spreeuwen of hersencellen) die allemaal hun ding doen. Uit de zelforganisatie van deze agents ontstaan populatie-overstijgende patronen die voorspelbaar en onvoorspelbaar tegelijk zijn. Geen van de agents heeft controle op welke patronen er ontstaan.
    • Complexiteit van menselijke organisatievormen (een samenleving, een organisatie, een voetbalclub) is anders dan die van natuurlijke systemen omdat mensen betekenis geven (zin maken) aan de patronen die ontstaan uit de lokale interactie en bovendien kunnen verlangen naar andere, betere patronen.
    • De mens heeft een sterke behoefte aan zin, omdat dit ons het gevoel van grip geeft op de omgeving. Die zin is niet gegeven, maar is een ordening die wij zelf aanbrengen. Ook dit zijn populatie-overstijgende patronen waar niemand controle over heeft (maar iedereen probeert wel zijn eigen ordening als de enige juiste naar voren te schuiven).
    • Om met de toenemende complexiteit om te kunnen gaan (oplossen of versimpelen kan niet), zul je het met elkaar dus moeten hebben over de zin die je wil maken. Je moet het met elkaar bijvoorbeeld hebben over wat goede zorg is, wat goed onderwijs et cetera. Daar is uiteraard geen eenduidig antwoord op te geven, maar door het er met elkaar over te hebben, is er een grotere kans dat we dit kunnen realiseren dan wanneer we het met regels en procedures proberen af te dwingen. Regels en procedures zijn namelijk schadelijk voor wat nodig is in complexe situaties: praktische wijsheid.

Dat is heel in het kort en tamelijk selectief de zin die ik met De Zinmakers heb willen maken. Wellicht ontdek jij er nog wel een hele andere zin in. Die hoor ik uiteraard ook graag. Misschien dat we samen zo nog meer zin kunnen maken, en het gesprek daarover verder kunnen voeren. Want dat is uiteindelijk waarom ik boeken schrijf: om het gesprek op gang te brengen en te houden. En omdat het heel leuk is om te doen, natuurlijk.

Word ambassadeur van De Zinmakers

Vind je het net als ik belangrijk dat de dokter weer patiënten helpt, de politieagent boeven vangt en de leraar weer les geeft? Je kunt me helpen om de boodschap van De Zinmakers verder te verspreiden. Hoe? Bijvoorbeeld door een recensie te schrijven op bol.com, managementboek.nl of op een andere boekensite. Of door het boek onder de aandacht te brengen van je leidinggevende (die wel wat goede zin kan gebruiken). Mocht je hier iets voor nodig hebben: mail me (ook als je een recensie hebt geschreven).

De zinmakers: de lezing

Daarnaast kom ik graag bij je organisatie langs om het met elkaar te hebben over de zin die jullie willen maken. Waar gaat het echt om? Wat is je werk goed doen? En wat heb je daarvoor nodig? Omdat ik de komende tijd graag meters wil maken met dit thema, bied ik deze lezing (of workshop) tijdelijk aan voor een speciaal try-out tarief. Dus als jij denkt dat jouw organisatie wel wat zin kan gebruiken: mail of bel me.

boek: de zinmakersDe Zinmakers: nu te koop bij bol.com, managementboek.nl, libris.nl of vraag ernaar bij je boekhandel.